Juristen en de Wwft

Ook juristen kunnen een meldplicht hebben op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme (Wwft). Ratio Recht neemt dat serieus en heeft daarom zich al geregistreerd bij de Financial Intelligence Unit, zodat er direct gemeld kan worden. Draagt Ratio Recht kennis van of een vermoeden van delicten die onder de wet vallen, dan ben ik, Caroline Raat, verplicht tot melding, en ik voel dat als een morele plicht.     

Voorbeeld witwassen 
Het kan bij witwassen bijvoorbeeld gaan om vermogen (geld, vorderingen of goederen) dat de klant heeft als gevolg van belastingontduiking (‘fiscale fraude’), of andere misdrijven waar vermogen mee wordt verdiend dat op de een of andere manier in de bovenwereld opduikt (huizen, auto’s, contanten).[1] Vanwege het ondermijnend karakter (vermenging van onderwereld en bovenwereld) hebben bepaalde beroepsgroepen de plicht om – in weerwil van hun geheimhoudingsplichten – zaken te melden.       

De regels in de Wwft zijn complex, ook voor juristen. Daarom een korte uitleg. In art. 1a, vierde lid, onder e. staat dat juristen (zelfstandig werkend of in een bedrijf met meerdere juristen) werkzaamheden uitoefenen die vergelijkbaar zijn met die van een advocaat of notaris (‘juridisch beroep of bedrijf’) bij de uitoefening van bepaalde werkzaamheden onder de Wwft vallen. Die werkzaamheden staan in onderdelen c. en d. Het gaat om zelfstandig onafhankelijk beroeps- of bedrijfsmatig advies geven of bijstand verlenen bij o.m. het aan- of verkopen van registergoederen (onroerend goed of schepen); beheren van geld, oprichten of beheren van beherende vennootschappen, werkzaamheden vergelijkbaar met de belastingadviseur (aangifte, advies, rechtsbijstand), vestigen van hypotheek of in naam en voor rekening van een cliënt bij enigerlei financiële transactie of onroerende zaaktransactie. Is dat het geval, dan zijn juristen een ‘instelling’ volgens de wet en moeten zij aan de regels voldoen.   
 
Cliëntonderzoek 
Ondernemers moeten in staat zijn het risico te beoordelen dat zij nemen het aangaan van een relatie met een klant. Als een jurist advies of bijstand verleend in fiscale zaken, dan moet die een ‘standaard’ cliëntenonderzoek doen. Daarmee is de jurist (‘de instelling’) onder meer in staat om de klant te identificeren – hij mag dus vragen om een identiteitsbewijs. De klant mag weigeren, maar dat vrijwaart de jurist niet. Ratio Recht zal indien de klant weigert zich te indentificeren geen diensten op fiscaal gebied leveren.   Verder moet de jurist doel en beoogde aard van de zakelijke relatie (de overeenkomst van opdracht) met de klant vast te stellen en o.m. onderzoek instellen naar de bron van de middelen die bij de relatie of de transactie gebruikt worden. De wetgever is duidelijk: er is altijd een onderzoeksplicht.    

Geen meldplicht 
De jurist heeft, net als de advocaat of notaris, geen meldplicht als zijn werkzaamheden vallen onder de ‘procesvrijstelling’ van art. 1a, vijfde lid, van de Wwft. Het gaat dan om de bepaling van de rechtspositie, vertegenwoordiging in rechte, het geven van advies voor, tijdens en na een rechtsgeding of het geven van advies over het instellen of vermijden van een rechtsgeding. Het bepalen van de rechtspositie is beperkt tot het eerste verkennende gesprek.   Rechtsbijstand (vertegenwoordiging in rechte) is ruimer: het gaat om werkzaamheden die enig verband hebben met een (bezwaar- beroeps- of klacht)procedure of het voorkomen daarvan. Voorafgaand en na een geding zijn onder meer vrijgesteld advies over de procedure of schikkingsonderhandeling (echter niet een verzoek daartoe aan een de belastingdienst). Is er geen direct verband, dan geld de procesvrijstelling niet.   

De procesvrijstelling geldt uitdrukkelijk niet als de jurist zelf deelneemt aan witwaspraktijken of terrorismefinanciering, het juridisch advies voor witwasdoeleinden of terrorismefinanciering wordt verstrekt, of de jurist weet dat de klant advies vraagt voor witwasdoeleinden of terrorismefinanciering.    

Wanneer moet de jurist transacties melden?  
De jurist moet op grond van artikel 16 van de Wwft onverwijld een melding doen aan FIU-Nederland van een verrichte of voorgenomen ongebruikelijke transactie door de klant, zodra hij het ongebruikelijke karakter van die transactie kent. Op grond van art. 15 van de wet, art. 4 van het Uitvoeringsbesluit Wwft 2018 en tabel 2 van de bijlage daarbij gaat het om:   
  ·       Een transactie (bijv. betaling) waarbij de jurist aanleiding heeft om te veronderstellen dat deze verband kan houden met witwassen of financieren van terrorisme.   

  ·       Een transactie voor een bedrag van € 10.000,– of meer, betaald aan of door tussenkomst van de jurist in contanten, met cheques aan toonder, een vooraf betaald betaalinstrument (prepaid card) of soortgelijke betaalmiddelen. Ook bank- en pinbetalingen vallen hier volgens Europees recht onder – banken zijn overigens ook meldingsplichtig.    

Een transactie is elke handeling of samenstel van handelingen van of voor een klant waarvan de jurist ten behoeve van dienstverlening aan die klant heeft kennisgenomen. De jurist hoeft hier dus niet zelf actief bij betrokken te zijn om toch meldplichtig te zijn.    

Samenvatting 
Ratio Recht geeft geen advies over hoe iemand zijn geld kan witwassen of inzetten voor terrorisme. In fiscale zaken vraagt Ratio Recht om identificatie. Komt Ratio Recht in fiscale zaken achter mogelijke ongebruikelijke transacties, dan doet Ratio Recht melding. Ratio Recht geeft graag advies aan bedrijven en particulieren in zaken met de overheid, maar wil niet meewerken aan onregelmatige kwesties. Daarom heeft Ratio Recht in haar voorwaarden ook uitdrukkelijk uitzonderingen in de geheimhoudingsbepaling opgenomen.    

[1] HR 7 oktober 2008, ECLI:NL:HR:2008:BD2774, NJ 2009/94 m.nt. M.J. Borgers. Zie ook: https://www.amlc.nl/witwassen.